اگر اخیرا احساس میکنید که نمیتوانید به خوبی نفس بکشید، یا هوای کافی وارد ریههاتان نمیشود شما به تنگی نفس یا در اصطلاح پزشکی به «دیسپنه» مبتلا هستید. تنگی نفس عموما نوعی ناهنجاری است که با بیماریهای قلبی و یا ریوی مرتبط است. با این حال ممکن است متعاقب فعالیت سنگین بطور موقتی دچار تنگی نفس شوید.
در متن پیش رو قصد داریم تا شما را با تنگی نفس، علل و درمان آن آشنا کنیم.
تنگی نفس چیست؟
اگر احساس کنید نمیتونید به میزان کافی هوا وارد ریههاتان کنید، شما مبتلا به تنگی نفس هستید. یک انسان بالغ سالم بطور معمول در هر دقیقه 20 بار نفس میکشد. یک فعالیت سنگین و یا سرماخوردگی ممکن است این الگو را کمی تغییر دهد. با این حال شما بطور معمول نباید به تنگی نفس دچار شوید.
اگر بطور ناگهانی دچار تنگی نفس شدید، بهتر است با اورژانس تماس بگیرید. اگر علائم دیگری از قبیل تب و یا بدن درد داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید؛ چون ممکن است مبتلا به کووید-19 کرونا ویروس جدید باشید.
علائم تنگی نفس
علامت اصلی این است که نفس کشیدن معمول برای شما دشوار میشود. در موارد خیلی شدید ممکن است حتا احساس خفگی کنید. تنگی نفس در برخی موارد میتواند با درد قفسهی سینه همراه باشد.
تنگی نفس متعاقب فعالیت شدید چندان مهم نیست، اما اگر تنگی نفس با هر یک از موارد زیر همراهی داشته باشد، نیاز به بررسی بیشتر دارد:
-تنگی نفسی که زودتر از چیزی که انتظار دارید، متعاقب فعالیت به سراغتان میآید.
-تنگی نفس حین انجام فعالیتی که سابقا بدون مشکل خاصی انجامش میدادید.
-شروع تنگی نفس بدون علت خاصی و یا حین استراحت
تنگی نفس ممکن است حاد باشد یا مزمن. موارد حاد برای چند دقیقه تا چند ساعت به طول میانجامند و ممکن است با علائم دیگر از قبیل راش پوستی، تب و یا درد قفسه سینه همراهی داشته باشند. موارد مزمن بطور معمول رخ میدهند و حتا ممکن است فعالیتهای معمولی مثل از یک اتاق به اتاق دیگر رفتن و یا سرپا ایستادن را هم دشوار کند.
در برخی افراد پوزیشنهای خاصی ممکن است علائم را تشدید کند. برای مثال در برخی بیماریهای قلبی و ریوی نفس کشیدن حین دراز کشیدن برای فرد دشوارتر میشود که در اصطلاح پزشکی به آن «ارتوپنه» میگویند. علائم خود را و مواردی که آنها را بهتر یا بدتر میکند خوب به خاطر بسپارید تا به پزشکتان برای تشخیص بهتر و دقیقتر کمک کنید.
علل بروز تنگی نفس
تنگی نفس کوتاه مدت متعاقب ورزش و یا فعالیتهای سنگین رایج است و مسئلهی چندان مهمی نیست.
اما تنگی نفسی که به دلایل پزشکی رخ میهد، میتواند نشانهای از طیف گستردهای از بیماریها باشد. علاوه بر این که تنگی نفس طولکشیده باید توسط پزشک بررسی شود، تنگینفس شدید و ناگهانی باید به صورت اورژانسی بررسی شود. از جمله علل تنگی نفس حاد یا کوتاه مدت:
-نارسایی قلبی
-فشار خون پایین
-مسمویت با کرن مونوکسید
-اضطراب
-شکستگی دندهها
-حملهی قلبی
-حاملگی
-واکنش شدید آلرژی یا شوک آنافیلاکسی
–پنومونی یا سایر عفونتهای ریوی از جمله کووید-19 کروناویروس جدید
همچنین اگر تکهای غذا و یا اجسام دیگر راههای هوایی شما را مسدود کنند، دچار تنگی نفس ناگهانی میشوید. اگر آسیبی ناگهانی به ریهتان وارد شود و یا خون زیادی از دست دهید، ممکن است دچار تنگی نفس ناگهانی شوید.
زمانی که تنگی نفس بطور ناگهانی رخ نداده و شرایطی است که برای چند هفته ادامه پیدا کرده، مزمن تلقی میشود. بیماریهایی که میتوانند باعث تنگی نفس مزمن شوند شامل:
–بیماری مزمن انسدادی ریوی یا COPD
-بیماری بافت بینابینی ریه یا ILD
-بیماریهای قلبی از جمله نارسایی قلبی و یا گرفتگی عروق کرونری
-چاقی
-تهویهی بدنی ضعیف
-جمع شدن آب اطراف ریهها
-سارکوئیدوز که نوعی بیماری التهابی ریه است
-التهاب بافت پوشانندهی قلب
آسم از جمله بیماریهایی است که هم میتواند بطور مزمن تنگی نفس ایجاد کند و هم بطور ناگهانی و طی یک حملهی آسم باعث تنگی نفس شود. چنانچه مبتلا به آسم هستید، با پزشک خود دربارهی اینکه چگونه بیماریتان را مدیریت کنید و در زمان حملهی آسم چه کار کنید، مشورت کنید.
سرطان ریه و سل عفونی از دیگر علل تنگی نفس هستند. اگر بدون علت دچار تنگی نفس شدید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
پیشنهاد مطالعه: تنگی نفس عصبی
تشخیص علت تنگی نفس
پزشک پس از گرفتن شرح حال، به دقت به معاینهی شما میپردازد و صداهای قلب و ریهتان را گوش میکند. همچنین ممکن است برایتان تست تنفسی انجام دهد که به آن اسپیرومتری میگویند. طی این تست پزشک متوجه میشود که ریههاتان چقدر ظرفیت هوا دارند و آیا سرعت تنفستان طبیعی هست و یا خیر. از این طریق بیماریهایی از قبیل آسم و COPD تشخیص داده میشوند.
تستهای دیگری که ممکن است درخواست شوند:
-پالس اکسیمتری:
یک کلیپس بر روی انگشت شما قرار داده میشود و نشان میدهد که درصد اشباع خونتان از اکسیژن چقدر است.
-آزمایش خون:
آزمایش به پزشک کمک میکند تشخیص دهد چنانچه مبتلا به کم خونی، عفونت و یا کمکاری تیروئید هستید. همچنین به تشخیص وجود لختهی خون در ریهتان هم کمک میکند.
-عکس سادهی قفسهی سینه یا chest X-ray:
به پزشک برای تشخیص پنومونی، جمع شدن آب دور ریهها و یا سایر علل قلبی و ریوی کمک میکند.
-سی تی اسکن:
سی تی اسکن دقیقترین روش برای بررسی بافت ریه است و از کنار هم قرار دادن تصاویر حاصل از تابش اشعهی ایکس در زوایای مختلف تشکیل میشود. با این حال اشعهی تابشی در این حالت به مراتب بیشتر از عکس ساده است.
–نوار قلب:
از این طریق سیگنالهای الکتریکی ساطعشده از قلب ثبت میشوند. نوار قلب به پزشک برای تشخیص حملهی قلبی و بسیاری از ناهنجاریهای قلبی کمک میکند.
درمان تنگی نفس
تمرینهای تنفسی و آرامش یا همان ریلکسیشن میتوانند به شما برای تنفس بهتر کمک کنند. با این حال درمان تنگی نفس کاملا وابسته به علت زمینهای آن است. اگر مبتلا به کمکاری تیروئید، کم خونی فقرآهن، آسم و یا نارسایی قلبی باشید، شاید لازم باشد برای درمان آنها دارو مصرف کنید. اگر مبتلا به COPD یا بیماری انسدادی ریه باشید، در قدم اول لازم است مصرف سیگار را برای همیشه ترک کنید. یا اگر تنگی نفس شما علت قلبی داشته باشد و دچار گرفتگی عروق کرونر باشید، لازم است تا این تنگی طی آنژیوگرافی برطرف شود.
با پزشکتان مشورت کنید تا بهترین درمان را متناسب با شرایطتان دریافت کنید.
پیشگیری از تنگی نفس
پیشگیری از تنگی نفس به معنای محدود کردن هر چیزی است که میتواند باعث بروز این علامت شود. اگر سیگاری هستید، مصرف سیگار را ترک کنید. امروزه راههای بسیار زیادی هستند که میتوانند شما را در ترک سیگار کمک کنند. هیچ وقت دیر نیستید. سلولهای قلبی و ریویتان بلافاصله پس از آخرین سیگاری که مصرف کردهاید، شروع به ترمیم میکنند.
سعی کنید تا حد امکان از رفتن به جاهایی که هوای آلودهای دارد، دوری کنید. با این حال اگر مجبورید در چنین جاهایی مشغول به کار شوید، حتما از ماسکهای فیلتردار استفاده کنید.
داشتن یک وزن ایدهآل میتواند از بروز بسیاری از بیماریها جلوگیری کنید. اگر به دنبال یک رژیم لاغری مناسب هستید، با پزشکتان مشورت کنید.
چه زمانی برای تنگی نفس به پزشک مراجعه کنیم؟
تنگی نفس شرایطی نیست که بخواهید آن را نادیده بگیرید و بهتر است همان آغاز به پزشک مراجعه کنید.
اگر علائمتان تغییر کرد و یا تنگی نفس با هر یک از موارد زیر همراهی داشت به پزشک اطلاع دهید:
-تنگی نفسی که حین دارز کشیدن بدتر میشود
-ورم پا و مچ پا
-تب و لرز و سرفه
-خس خس سینه
چه زمانی برای تنگی نفس به اورژانس مراجعه کنیم؟
در صورت هر یک از موارد زیر با اورژانس تماس بگیرید:
-تنگی نفس شدید و ناگهانی
-تنگی نفسی که همراه با درد قفسهی سینه، حالت تهوع و یا از حال رفتن باشد.
-تنگی نفسی که همراه با آبی شدن لبها و یا انتهاهای انگشتان باشد.
جمع بندی
تنگی نفس علامتی از یک بیماری است و خود یک بیماری نیست. درمان آن بستگی به علت زمینهای و نحوهی مدیریت آن دارد شرایطی از قبیل نارسایی قلبی و COPD، مزمن هستند؛ به این معنی که تنگی نفس ممکن است تا همیشه همراه شما باشد. با این وجود پیشرفتهای اخیر، کمک کردهاند تا بیماران برای مدت طولانیتر و با کیفیت بهتری، حتا با وجود این شرایط بتوانند زندگی کنند. کلید درمان شما این است که توصیههای پزشکتان را جدی بگیرید، برررسیهای روتین را انجام دهید و در صورت نیاز سبک زندگیتان را تغییر دهید.
شما میتوانید از طریق سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصصین ریه ما نوبت بگیرید.