اسهال به مدفوع شل و آبکی همراه با افزایش دفعات اجابت مزاج اطلاق میشود. اسهال میتواند کوتاه مدت باشد و بدون درمان و پس از چند روز برطرف شود. اسهال ممکن است حاد و یا مزمن باشد. در متن پیش رو از سایت نوبت دهی پزشکی طبینجا قصد داریم شما را با اسهال بزرگسالان، علل و درمان آن آشنا کنیم.
اسهال چیست؟
زمانی که مدفوع شل و آبکی شود و دفعات اجابت مزاج از حد معمول بیشتر شود، گفته میشود که فرد مبتلا به اسهال است. افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج به تنهایی برای تعریف اسهال کافی نیست. اغلب افراد بطور طبیعی روزانه بین 3 تا 5 بار اجابت مزاج دارند. اسهال اغلب با درد شکم و گرفتگی و نیاز به دفع سریع همراه است. همچنین اگر علت اسهال مزمن عفونت باشد، ممکن است با تب، حالت تهوع و یا استفراغ هم همراهی داشته باشد.
انواع اسهال
اسهال ممکن است حاد یا مزمن باشد.
اسهال حاد: اگر اسهال یک تا دو روز طول بکشد به آن اسهال حاد گفته میشود. اگر علت اسهال عفونتی از قبیل عفونت باکتریایی و یا ویروسی باشد، میتواند بصورت حاد بروز پیدا کند. از طرفی ممکن است در اثر مسمومیت غذایی به اسهال حاد دچار شوید. اصطلاحی به نام « اسهال مسافرتی» وجود دارد که زمانی به کار میرود که متعاقب مسافرت به مناطق خاصی دچار اسهال شوید. در این موارد اسهال حاد اتفاق شایعی است.
اسهال مزمن: اسهال مزمن به اسهالی گفته میشود که حداقل به مدت 4 هفته ادامه داشته باشد. اسهال مزمن اغلب نشانهای از یک بیماری زمینهای رودهای از قبیل بیماری کرون و یا سلیاک است.
اسهال در بزرگسالان نشانه چیست؟
شما ممکن است به دلایل بسیار مختلف و بنا به شرایط گوناگونی دچار اسهال شوید. علل شایع اسهال شامل:
• عدم تحمل برخی مواد غذایی مثل بیماری عدم تحمل لاکتوز، که فرد به قند لاکتوز موجود در برخی مواد غذایی حساسیت دارد.
• حساسیت به برخی مواد غذایی
• عوارض مصرف برخی داروها
• عفونت ویروسی
• عفونت باکتریایی
• بیماری رودهای
• عفونت انگلی
• جراحی معده یا کیسه صفرا
« روتاویروس» علت شایع اسهال کودکان است. عفونت باکتریایی از قبیل « سالمونلا» و « ای. کلای» از علل شایع بروز اسهال در دیگر سنین است.
اسهال مزمن ممکن است نشانهای از یک ناهنجاری مهمتر از قبیل سندرم رودهی تحریکپذیر یا IBS و یا بیماری التهابی روده یا IBD باشد. اسهال مداوم و شدید ممکن است نشانهای از یک بیماری روده یا اختلال عملکردی روده باشد. اسهال ممکن است به دنبال یبوست ایجاد شود که بطور شایع در افراد مبتلا به IBS یا سندروم رودهی تحریک پذیر رخ میدهد.
سایر علل اسهال شامل:
• سوء مصرف الکل
• دیابت
• برخی سرطانها
• مشکل در جذب برخی موادغذایی که به آن سوء جذب میگویند.
علائم اسهال چیست؟
ممکن است هریک از موارد زیر را تجربه کنید:
• نفخ یا گاز شکم
• درد کرامپی یا گرفتگی شکم
• مدفوع شل و آبکی
• نیاز به دفع سریع مدفوع
• حالت تهوع و استفراغ
• درد شکم
برخی علائم جدیتر شامل:
• تب
• مدفوع خونی
• کاهش وزن
اگر بیش از سه بار در روز مدفوع آبکی دفع کنید و آب هم نخورید، کمآبی میتواند مشکل جدی برای شما ایجاد کند. در این صورت عدم درمان اسهال میتواند برای شما ایجاد عارضه کند.
عوارض اسهال
مهمترین عارضهی اسهال کمآبی یا دهیدراتاسیون است. کمآبی به خصوص در اطفال و یا سنین بالا و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، میتواند خطرناک و یا حتی تهدیدکنندهی حیات باشد.
درصورتی که علائم کم آبی یا دهیدراتاسیون داشتید بهتر است فورا به پزشک مراجعه کنید.
علائم کم آبی در بالغین
• تشنگی بیش از حد
• پوست یا دهان خشک
• ادرار کم یا قطع ادرار
• ضعف و سرگیجه
• خستگی
• تیره شدن مدفوع
علائم کم آبی در اطفال و نوزادان
• در طی سه ساعت یا بیشتر پوشک مرطوب نشده باشد
• دهان و یا زبان خشک
• تب بالای 39 درجه
• گریه بدون اشک
• خواب آلودگی و عدم پاسخ به تحریک
• فرورفتگی شکم یا گونهها
اسهال درمان نشده که منجر به دهیدراتاسیون شود ممکن است باعث اختلال الکترولیتهای مختلف بدن از قبیل سدیم، پتاسیم، منیزیوم و بیکربنات شود. در این صورت ممکن است باعث افت ناگهانی فشار و در نهایت بروز سنکوپ و غش، بینظمی ضربان قلب (آریتمی) و سایر مشکلات جدی شود.
علت بروز اسهال چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال شروع میکند و در مرحلهی بعد به معاینهی شما میپردازد. همچنین ممکن است برای یافتن علت زمینهای تستهای آزمایشگاهی از قبیل تست خون، ادرار و یا مدفوع درخواست کند.
سایر تستهایی که پزشک ممکن است براساس شرح حال و شرایط درخواست کند شامل:
• تست ناشتا برای این که تشخیص دهد آلرژی یا عدم تحمل مادهی خاصی دارید یا نه
• تصویربرداری برای یافتن التهاب و یا ناهنجاریهای ساختاری دستگاه گوارشی
• تست مدفوع برای یافتن انگل و یا عامل عفونت
• کولونوسکوپی برای بررسی رودهی بزرگ. طی این روش یک لولهی منعطف که سر آن دوربین کوچکی متصل است از طریق مقعد وارد روده شده و پزشک میتواند آن را بررسی کند. همچنین پزشک ممکن است در صورت لزوم حین کولونوسکوپی تکهای از بافت روده را بکند و جهت بررسی بیشتر به آزمایشگاه بفرستد. به این عمل «بیوپسی» میگویند.
• سیگموئیدوسکوپی: این عمل مشابه کولونوسکوپی است اما تنها بخش انتهایی رودهی بزرگ یا سیگموئید بررسی میشود.
کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی به خصوص برای بررسی بیماریهای جدی و یا مزمن روده مناسب هستند.
راههای درمان اسهال بزرگسالان
درمان اسهال شدید بزرگسالان عموما مبتنی بر جبران مایعات از دست رفتهی بدن است. به این معنی که لازم است در صورت اسهال آب بیشتری بخورید، تا مایعات از دست رفته جبران شوند. اگر اسهال خفیف و کوتاه مدت باشد، نیاز به درمان دیگری ندارد. در صورت لزوم میتوانید از برخی داروهای بدون نسخه از قبیل لوپرامید استفاده کنید.
در موارد شدیدتر و درصورت بروز علائم کم آبی یا دهیدراتاسیون ممکن است نیاز به دریافت مایعات از طریق سرم و تزریق وریدی داشته باشید. درصورتی که علت اسهال عفونت باکتریایی یا انگلی باشد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک و یا داروی ضدانگل برای شما تجویز کند.
پزشک براساس موارد زیر درمان مناسب را برای شما انتخاب میکند:
• شدت اسهال و علائم همراه
• دفعات اسهال
• میزانی که آب از دست دادهاید
• سن
• سابقهی قبلی بیماریها
جلوگیری از اسهال در بزرگسالان
با این که اسهال بنا به دلایل مختلف و در هر شرایطی ممکن است ایجاد شود، با این حال راههای زیادی برای پیشگیری از اسهال وجود دارند:
• با شستن مرتب ظروف و محدودیت مصرف غذاهای بیرونبر از اسهال ناشی از مسمومیت غذایی پیشگیری کنید.
• غذا را بلافاصله پس از تهیه مصرف کنید.
• غذای باقیمانده را بلافاصله در یخچال قرار دهید.
• غذای داخل یخچال را پیش از مصرف خوب گرم کنید.
• از مراکز مطمئن غذا تهیه کنید.
• دستهایتان را به طور مرتب مخصوصا پیش از صرف غذا بشویید. شست و شوی صحیح دستها باید حداقل به مدت 20 ثانیه طول بکشد.
پیشگیری از اسهال مسافرتی
میتوانید با انجام موارد زیر، ریسک بروز اسهال مسافرتی را کاهش دهید
• با پزشکتان مشورت کنید تا درصورت لزوم به منظور پیشگیری، قبل از مسافرت آنتی بیوتیک مصرف کنید.
• در طول سفر، از آب لوله کشی، تکههای یخ یا محصولاتی که احتمال میدهید با آبی که نمیشناسید شسته شدهاند خودداری کنید.
• در طول سفر تنها از آبهای بسته بندی شده استفاده کنید.
• تنها غذاهایی که کامل پخته شده اند مصرف کنید.
پیشگیری از گسترش اسهال عفونی باکتریایی یا ویروسی یا انگلی
درصورتی که علت اسهال آبکی بزرگسالان عامل عفونی باشد، میتوانید با شست و شوی مرتب دستها از انتقال عفونت به دیگران پیشگیری کنید. فراموش نکنید شست و شوی صحیح باید حداقل به مدت 20 ثانیه طول بکشد. در صورتی که به آب و صابون دسترسی ندارید، از ضدعفونی کنندههای با پایهی الکل استفاده کنید.
واکسیناسیون
روتاویروس عامل اصلی بروز اسهال در کودکان است. با دو دوز واکسن میتوانید کودکتان را از ابتلا محفوظ نگه دارید. با پزشک کودکتان در این باره مشورت کنید.
چه زمانی برای درمان اسهال بزرگسالان به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورت بروز هر یک از موارد زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید:
• خون در مدفوع و یا مدفوع شل و سیاه و چسبناک
• تب بالا و یا تبی که به مدت بیش از 24 ساعت طول بکشد
• حالت تهوع و یا استفراغی که مانع از این میشود که آب از دست رفتهی بدنتان را جبران کنید
• اسهالی که برای بیش از دو روز ادامه داشته باشد
• درد شدید شکم
• اسهالی که پس از برگشتن از یک کشور خارجی شروع شود
علاوه بر این درصورتی که علاوه بر اسهال هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
• ادرار تیره
• کاهش حجم ادرار و یا در نوزادان مرطوب نشدن پوشک برای مدت بیش از سه ساعت
• افزایش تعداد ضربان قلب
• سردرد
• پوست خشک
• سرگیجه
جمع بندی
گرچه اسهال اغلب موارد ناهنجاری نگرانکنندهای نیست و با مراقبتهای خانگی و طی مدت کوتاهی قابل درمان است، اما در صورتی که درمان نشود میتواند خطرناک باشد و ایجاد عارضه کند. این مسئله به خصوص در اطفال، سالمندان و یا افراد با بیماری زمینهای خاص مهمتر است. در صورتی که اسهال طول کشید و یا با علائم دیگر از قبیل سرگیجه و یا تب همراهی داشت، با پزشکتان مشورت کنید تا بهترین درمان را دریافت کنید.
شما میتوانید به صورت آنلاین از طریق سامانه طبینجا از متخصصین گوارش ما نویت بگیرید.