سرطان مقعد [علائم و درمان]

سرطان مقعد یکی از انواع ناشایع سرطان است که کانال مقعدی را درگیر می‌کند؛ کانال مقعدی بخش انتهایی رکتوم یا همان راست‌روده است که مدفوع را به خارج از بدن هدایت می‌کند. در متن پیش رو قصد داریم شما را با این بیماری، علل، علائم و درمان آن آشنا کنیم.

در این مقاله می‌خوانید:

• سرطان مقعد چیست؟

• انواع سرطان مقعد

• علت بروز سرطان مقعد چیست؟

• علائم سرطان مقعد چیست؟

• عوامل خطر بروز سرطان مقعد چیست؟

• سرطان مقعد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

• سرطان مقعد چگونه درمان می‌شود؟

• چطور از بروز سرطان مقعد پیشگیری کنیم؟

سرطان مقعد چیست؟

هنگامی که سلول‌های تشکیل‌دهنده‌ی بافت پوشاننده‌ی مقعد بطور بی‌رویه رشد کنند و به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند، سرطان مقعد بروز پیدا می‌کند. تومور ممکن است خوشخیم یا بدخیم باشد. مقعد بخش انتهایی روده است که به مدفوع اجازه می‌دهد تا به بیرون از بدن هدایت شود. سرطان مقعد گرچه شایع نیست، اما درصورت بروز می‌تواند به نقاط دیگر بدن دست‌اندازی( متاستاز) کند. برخی انواع خوشخیم سرطان مقعد هم می‌توانند در درازمدت به انواع بدخیم آن تبدیل شوند.

سرطان مقعد می‌تواند با علائم مختلفی از قبیل خونریزی و یا درد مقعد خودش را نشان دهد. اکثر افراد مبتلا به سرطان مقعد برای درمان نیاز به شیمی درمانی و پرتودرمانی( رادیوتراپی) همزمان دارند؛ گرچه همراهی این دو شانس موفقیت درمان را در فرد افزایش می‌دهد، اما احتمال بروز عوارض جانبی را بالا می‌برد.

انواع سرطان مقعد

سرطان مقعد براساس نوع تومور، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. تومور به رشد بی‌رویه‌ی سلول‌ها در بدن گفته می‌شود. تومور ممکن است خوشخیم یا بدخیم باشد. تومورهای بدخیم درصورتی که درمان نشوند می‌توانند در سایر نقاط بدن گسترش یابند.

انواع تومور:

• خوشخیم: توموهای خوشخیم سرطانی نیستند؛ در مقعد انواع خوشخیم تومور شامل این موارد است: زگیل تناسلی، تگ‌های پوستی، پولیپ و تومور سلول گرانولار.

• ناهنجاری‌های پیش سرطانی: این مورد به ناهنجاری‌هایی اشاره دارد که سرطانی نیستند اما می‌توانند با گذشت زمان به سمت بدخیمی پیشروی کنند. از جمله: نئوپلازی داخل اپی‌تلیال مقعدی( AIN) و نئوپلازی اپی تلیال سنگفرشی مقعد( ASIL)

• کارسینوم سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی شایع‌ترین نوع سرطان مقعد در ایالات متحده آمریکاست. براساس داده‌های انجمن سرطان آمریکا از هر 10 نفرمورد سرطان مقعد، 9 نفر به این نوع سرطان دچار هستند. این تومور بدخیم از سلول‌های بافت سنگفرشی منشا می‌گیرد که بیشترین سلول‌های پوشاننده‌ی دیواره‌ی مقعد هستند.

• سندروم بوون(Bowen): این سندروم همچنین با نام کارسینوم سلول سنگفرشی درجا هم شناخته می‌شود. این سندروم برخلاف نوع قبلی لایه‌های عمقی‌تر را درگیر نمی‌کند.

• کارسینوم سلول‌های قاعده‌ای( بازال): کارسینوم سلول قاعده‌ای درحقیقت یکی از انواع سرطان‌های پوست است که نواحی‌ای از پوست را که درمعرض نور خورشید هستند، درگیر می‌کند. از این رو یکی از انواع بسیار نادر سرطان مقعد است.

• آدنوکارسینوم: این نوع سرطان یکی از انواع بسیار نادر سرطان مقعد است که از غدد احاطه‌کننده‌ی مقعد منشا می‌گیرد.

علت بروز سرطان مقعد چیست؟

سرطان مقعد به دلیل رشد بی‌رویه‌ی سلول‌های محل به وجود می‌آید که تومور را می‌سازند. سلول‌های سرطانی در طول زمان و در صورت عدم درمان می‌توانند به نقاط دیگر بدن گسترش یابند و باعث اختلال عملکرد طبیعی بدن شوند.

گفته می‌شود که سرطان مقعد می‌تواند به دلیل ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV رخ دهد؛ این ویروس عامل زگیل تناسلی است که از انواع عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی محسوب می‌شود.

سرطان مقعد همچنین می‌تواند به دلیل گسترش سرطان نقاط دیگر بدن رخ دهد. یعنی سرطانی که در یک محل رشد کرده و بتدریج به سایر نقاط از جمله کانال مقعدی گسترش پیدا می‌کند.

علائم سرطان مقعد چیست؟

علائم سرطان مقعد میی‌تواند با علائم سایر ناهنجاری‌های روده از قبیل هموروئید و سندروم روده تحریک‌پذیر( IBS) همپوشانی داشته باشد. علائم شایع شامل:

• تغیر عادات اجابت مزاج

• مدفوع باریک

• خونریزی از مقعد

• درد، فشار یا تشکیل توده در نزدیکی مقعد

• ترشح از مقعد یا خارش

اگر هر یک از علائم بالا را داشتید و علت آن را نمی‌دانستید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید. آن‌ها از تست‌های اختصاصی استفاده می‌کنند تا علت بروز هر یک از علائم را پیدا کنند.

مطالعه کنید: سرطان مقعد و ویروس HPV

عوامل خطر بروز سرطان مقعد چیست؟

تنها 0.2 درصد از مردم ایالات متحده آمریکا در طول زندگی‌شان ممکن است با این سرطان شناخته شوند؛ با این که این سرطان می‌تواند هر فردی و با هر سنی را درگیر کند،  با این حال برخی عوامل هستند که فرد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار می‌دهند:

• عفونت HPV

HPV گروهی از ویروس‌ها هستند که می‌توانند طی رابطه جنسی منتقل شوند و پس از عفونت در بدن فرد مبتلا می‌مانند. این ویروس در بدن اغلب افراد مبتلا به سرطان مقعد یافت شده است. همچنین ویروس HPV پیش از مرسوم شدن انجام تست پاپ‌اسمیر، عامل اصلی بروز سرطان دهانه رحم بود.

• HIV

از آن جایی که این ویروس سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، فرد را درمعرض ابتلا به سرطان مقعد و سایر بیماری‌ها و ناهنجاری‌های نادر قرار می‌دهد.

• فعالیت جنسی

داشتن چند شریک جنسی همزمان و همچنین رابطه جنسی مقعدی احتمال بروز سرطان مقعد را در فرد افزایش می‌دهد. از سوی دیگر استفاده نکردن از کاندوم هم به دلیل بالا بردن ریسک انتقال ویروس HPV، احتمال ابتلا به سرطان مقعد را در فرد بالا می‌برد.

• سیگار

سیگار هم یکی دیگر از عواملی است که حتی بعد از ترک هم می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان مقعد را بالا ببرد.

• سیستم ایمنی ضعیف

اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، نمی‌تواند در برابر سلول‌های سرطانی مقابله کند و شانس بروز سرطان مقعد در فرد بالا می‌رود. افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، بیماران مبتلا به HIV  و افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی یا تحت پیوند که داروهای ضعیف‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، در این گروه قرار می‌گیرند.

• سن بالا

براساس داده‌های کلینیک مایو، اغلب افراد مبتلا به سرطان مقعد در سنین بالای 50 سال هستند.

• سابقه سرطان

افراد مبتلا به سرطان دهانه رحم یا واژن بیشتر احتمال دارد که به این نوع سرطان مبتلا شوند.

عوراض سرطان مقعد

این نوع سرطان به ندرت ممکن است در نقاط دیگر بدن گسترش یابد. تعداد کمی از تومورهای مقعد ممکن است به نقاط دیگر بدن دست‌اندازی کنند، اما در صورت گسترش، درمان این موارد دشوار است. در صورت متاستاز، تومور بیشتر به کبد و ریه‌ها گسترش می‌یابد.

سرطان مقعد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

• شرح حال

پزشک ابتدا با پرسیدن شرح حالی از علائمتان به سرطان مقعد شک می‌کند. سرطان مقعد خودش را با خونریزی مقعد، درد و یا خارش محل نشان می‌دهد. اغلب افراد با مراجعه به پزشک در این مرحله بیماری‌شان تشخیص داده می‌شود. در سایر موارد ممکن است بصورت اتفاقی و طی معاینه‌های روتین تشخیص داده شود.

• DRE

معاینه دیجیتال رکتوم یا به اختصار DRE ممکن است برخی انواع سرطان مقعد را تشخیص دهد. DRE معمولا بخشی از معاینه روتین پروستات در مردان است. طی این معاینه پزشک انگشتش را وارد کانال مقعدی کرده و به دنبال توده یا هر گونه رشد غیرطبیعی دیگر می‌گردد. DRE  بخشی از معاینه روتین لگنی در هر دو جنس است.

• پاپ اسمیر مقعدی

پاپ اسمیر مقعدی مشابه پاپ اسمیر روتین است که برای غربالگری سرطان دهانه رحم انجام می‌شود. در این حالت پزشک از یک سواپ استفاده می‌کند تا نمونه‌ای سلول‌های پوشاننده‌ی بافت مقعد بردارد. این سلول‌ها برای پیدا کردن یافته‌های غیرطبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

• بیوپسی

پزشک همچنین ممکن است درصورت مشاهده‌ی یافته‌ی غیرطبیعی، یک نمونه‌ی بافتی جهت آزمایش و بررسی بیشتر بردارد.

سرطان مقعد چگونه درمان می‌شود؟

واقعیت این است که هیچ درمان قطعی برای سرطان مقعد وجود ندارد. با این حال بسیاری از افراد می‌توانند در صورت درمان، یک عمر طبیعی را تجربه کنند. براساس سن و مرحله‌ی درگیری روش‌های درمانی فرق می‌کنند. ممکن است هر یک از این روش‌ها به تنهایی و یا در همراهی با سایر روش‌ها صورت بگیرند.

• شیمی درمانی

شیمی درمانی به منظور کنترل رشد سلول‌ها انجام می‌شود. ممکن است به صورت خوراکی و یا داروهای تزریقی باشد. مسکن هم برای کاهش درد و علائم ممکن است تجویز شود.

• جراحی

• «جراحی رزکسیون موضعی» عموما برای خارج کردن توده به همراه بخشی از بافت سالم اطرافش انجام می‌شود. جراحی به خصوص درمواردی توصیه می‌شود که تومور بیشتر نواحی تحتانی را درگیر کرده باشد و سایر مناطق بدن را درگیر نکرده باشد. این روش به خصوص برای تومورهای کوچک و یا تومورهایی که در مراحل اولیه هستند بهتر جواب می‌دهد.

• «جراحی رزکسیون شکمی- پرینه‌ای» در افرادی که تومور بزرگ‌تر است و نواحی بیشتری را درگیر کرده است انجام می‌شود. در این صورت برشی در ناحیه‌ی شکم داده شده و مقعد، راست روده و بخشی از سیگموئید( بخش انتهایی روده بزرگ) برداشته می‌شود. از آن جایی که بخش زیادی از بخش انتهایی روده بزرگ برداشته می‌شود، پزشک جراحی «استومی» هم انجام می‌دهد. در این صورت روده بزرگ به پوست دوخته می‌شود. افرادی که کاندید این جراحی می‌شوند، باید از کیسه مخصوص برای دفع مدفوع استفاده کنند.

• درمان‌های جایگزین

پرتودرمانی یا رادیوتراپی یکی از روش‌هایی است که بطور گسترده برای درمان انواع سرطان از جمله سرطان مقعد به کار گرفته می‌شود. طی پرتودرمانی از اشعه‌ی ایکس و سایر انواع پرتو جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش تهاجمی نیست و عموما در همراهی با سایر روش‌های درمانی به کار برده می‌شود.

چطور از بروز سرطان مقعد پیشگیری کنیم؟

هیچ راه قطعی برای پیشگیری از بروز سرطان مقعد وجود ندارد؛ با این حال رعایت برخی نکات می‌تواند شانس بروز آن را کاهش دهد:

• رابطه جنسی کم خطر

بدین منظور بهتر است از داشتن شریک‌های جنسی متعدد و رابطه مقعدی پرهیز کنید. همواره حین مقاربت از کاندوم استفاده کنید و بطور منظم جهت غربالگری عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی به مراکز درمانی مراجعه کنید.

• ترک سیگار

ترک سیگار می‌تواند به پیشگیری از انواع سرطان از جمله سرطان مقعد کمک کند.

• انجام واکسیناسیون

سه دوز واکسیناسیون علیه ویروس HPV برای هر دو جنس در سنین بین 9 تا 26 سال توصیه می‌شود. این واکسن می‌تواند از افراد در برابر ابتلا به انواع سرطانی ویروس HPVمحافظت کند.

اگر به دلیل سایر عوامل نظیر سابقه خانوادگی یا سن، در معرض ابتلا به سرطان مقعد هستید، موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.

نکته پایانی

بسیاری از افراد می‌توانند پس از تشخیص یک زندگی طبیعی را تجربه کنند. تشخیص زودرس، شانس موفقیت درمان را بالا می‌برد.

در صورت بروز هر یک از علائم گفته شده به پزشک مراجعه کنید تا بهترین درمان را در اختیارتان قرار دهد.

شما می توانید به استفاده از سامانه آنلاین طبینجا از متخصصین جراحی عمومی ما نوبت بگیرید