IBD یا بیماری التهابی روده چیست؟
IBD مخفف inflammatory bowel disease یا بیماری التهابی روده است. IBD شامل گروهی از بیماریهاست که باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش میشوند.
در متن پیش رو قصد داریم تا شما را با این گروه از بیماریها، علت و درمانهای آن آشنا کنیم.
در مقالهی زیر میخوانید:
• IBD یا بیماری التهابی روده چیست؟
• انواع اصلی بیماری التهابی روده یا IBD
• علت بروز IBD چیست؟
• ریسک فاکتورهای بروز بیماری التهابی روده یا IBD چیست؟
• علائم بیماری التهابی روده یا IBD چیست؟
• عوارض شایع IBD چیست؟
• IBD چگونه تشخیص داده میشود؟
• بیماری التهابی روده یا IBD چگونه درمان میشود؟
• چطور از بروز IBD جلوگیری کنیم؟
IBD یا بیماری التهابی روده چیست؟
IBD از جمله بیماریهای مرتبط با دستگاه گوارش میباشد. دستگاه گوارش از دهان آغاز شده و به رودهی بزرگ و درنهایت کانال معقدی ختم میشود. این دستگاه وظیفهی تجزیهی غذا، استخراج مواد غذایی ضروری و درنهایت دفع مواد غیرضروری را به عهده دارد.
التهاب هر قسمتی از سیستم گوارشی میتواند عملکرد طبیعی آن را مختل کند. بیماری التهابی روده میتواند دردناک و بسیار آزاردهنده باشد و حتا در برخی افراد تهدیدکنندهی حیات باشد.
اگر مبتلا به IBD هستید، باید بدانید این بیماری چند فاز دارد. هنگامی که التهاب وجود دارد، میگویند فرد در فاز فعال بیماری است و علائم مختلفی را تجربه میکند. وقتی که التهاب فروکش میکند، علائم هم به تدریج برطرف شده و اصطلاحا میگویند که بیماری وارد فاز خاموشی شده است.
انواع اصلی بیماری التهابی روده یا IBD
با این که بیماریهای مختلفی میتوانند زیرگروه این بیماریها قرار بگیرند، دو نوع اصلی یعنی بیماری کرون و کولیت اولسروز از سایرین شایعترند. بیماری کرون میتواند هر قسمتی از سیستم گوارشی از دهان تا مقعد را درگیر کند اما عموما بخش انتهایی رودهی باریک را درگیر میکند. کولیت اولسروز هم عموما رودهی بزرگ را تحت تاثیر قرار میدهد.
علت بروز IBD چیست؟
علت اصلی بروز IBD ناشناخته است؛ با این حال مشخص شده است که ژنتیک و نیز اختلالات سیستم ایمنی با بروز این بیماریها مرتبط اند.
ژنتیک
اگر در خانواده خواهر یا برادر یا یکی از والدینتان مبتلا به IBD است، بیشتر احتمال دارد که روزی شما هم به این بیماری مبتلا شوید. برای همین است که دانشمندان معتقدند بروز این بیماری با مسائل ژنتیکی مرتبط است.
سیستم ایمنی
سیستم ایمنی هم میتواند در بروز IBD نقش داشته باشد؛ بطور طبیعی سیستم ایمنی وظیفه دارد که ارگانیسمهای بیماریزا یا اصطلاحا پاتوژنها ( مثل ویروسها یا باکتریها) را از بدن پاک کند. پاسخ بدن به ارگانیسمهای آسیبزای سیستم گوارشی میتواند محرک بروز این بیماری باشد.
زمانی که در بدن عفونتی وجود دارد، التهاب به عنوان یک پاسخ طبیعی سیستم ایمنی در این مواقع بروز پیدا میکند. همزمان با برطرف شدن عفونت، التهاب هم رفع میشود. در بیماران مبتلا به IBD ممکن است بدون حضور عفونت هم التهاب رخ دهد. در این صورت سیستم ایمنی به سلولهای خودی حمله میکند که به آن بیماری « خودایمنی» میگویند.
IBD همچنین میتواند متعاقب یک عفونت درمان شده رخ دهد. علائم التهابی ممکن است برای ماهها تا سالها پس از بروز عفونت ادامه یابند.
ریسکفاکتورهای بروز بیماری التهابی روده یا IBD چیست؟
بنیاد کرون و کولیت آمریکا (CCFA) تخمین زده است که حدود 1.6 میلیون نفر از مردم ایالات متحدهی آمریکا مبتلا به IBD هستند.
ریسک فاکتورهای اصلی بروز IBD شامل:
سیگار
سیگار یکی از ریسک فاکتورهای اصلی بروز بیماری کرون است. همچنین میتواند علائم و عوارض ناشی از بیماری را تشدید کند. با این حال بیماری کولیت اولسر عموما در افراد غیرسیگاری بروز میکند.
قومیت
بیماری IBD میتواند هر جمعیتی را مبتلا کند. با این حال بروز این بیماری در میان برخی قومیتها از قبیل قفقازیان شایعتر است.
سن
IBD میتواند در هر سنی بروز کند با این حال عموما در سنین زیر 35 سال خودش را نشان میدهد.
سابقهی خانوادگی
افرادی که در خانوادهی درجه یکشان فردی مبتلا به این بیماری وجود دارد، بیشتر احتمال دارد که خود در آینده هم به این بیماری مبتلا شوند.
منطقهی جغرافیایی
افرادی که در مناطق شهری و صنعتی زندگی میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این موضوع احتمالا به دلیل سبک زندگی و عادات غذایی این افراد است. این افراد غذاهای چرب و پروسسشده بیشتر مصرف میکنند. همچنین این بیماری در میان افراد ساکن اقلیمهای شمالی که هوا سردتر است، شایعتر است.
جنسیت
IBD هر دو جنس را درگیر میکند. با این وجود بیماری کولیت اولسر در بین مردان و بیماری کرون در بین زنان شایعتر است.
علائم بیماری التهابی روده یا IBD چیست؟
علائم براساس محل درگیری و شدت التهاب فرق میکنند؛ اما عموما شامل:
-اسهال، زمانی رخ میدهد که قسمتی از روده نمیتواند آب جذب کند.
-زخمهای خونریزی دهنده، که میتوانند باعث دیده شدن خون در مدفوع یا اسهال خونی شوند.
-درد شکم، دل پیچه و نفخ که میتواند متعاقب انسداد باشد.
-تب
-کاهش اشتها
-کاهش وزن و یا کمخونی، که میتوانند باعث اختلال رشد در کودکان شوند.
افراد مبتلا به کرون ممکن است اطراف دهانشان زخمهای شانکر بروز کند. همچنین ممکن است زخم یا شکاف اطراف معقد و یا ناحیهی تناسلی ایجاد شود.
IBD همچنین میتواند با درگیری خارج سیستم گوارشی همراه باشد، از جمله:
-تغییرات پوستی
-مشکلات چشم و بینایی
-درگیری مفصلی
IBD همچنین میتواند ریسک ابتلا به سرطان رودهی بزرگ را افزایش دهد.
عوارض شایع IBD چیست؟
عوارض شایع و احتمالی IBD شامل:
-سوتغذیه که میتواند منجر به کاهش وزن شود.
-سرطان کولون یا رودهی بزرگ
-فیستول و یا زخمهای دیوارهی روده که میتوانند باعث ایجاد سوراخ در نقاط مختلف سیستم گوارشی شوند
-پارگی روده یا پرفوریشن
درموارد کمتر شایع IBD میتواند باعث شود وارد شوک شوید. شوک در اصطلاح پزشکی حالتی است که خون به ارگانهای حیاتی بدن نرسد و یک وضعیت تهدیدکنندهی حیات است. در صورت بروز اسهال خونی طول کشیده ممکن است در معرض این ناهنجاری قرار بگیرید.
IBD چگونه تشخیص داده میشود؟
در قدم اول برای تشخیص IBD پزشک از شما دربارهی علائمتان و سابقهی بیماری در خانواده میپرسد. در قدم بعدی معاینات و برخی تستها برای بررسی بیشتر و رسیدن به تشخیص دقیقتر انجام میشوند.
نمونهی مدفوع و تست خونی
تست خونی و آزمایش کشت مدفوع برای بررسی احتمال وجود عفونت در بدن انجام میشوند. تست خونی میتواند برای افتراق کرون از کولیت اولسر کمککننده باشند، با این حال هرگز به تنهایی نمیتوانند به تشخیص IBD منجر شوند.
باریم انما
باریم انما یک روش تصویربرداری از طریق اشعهی X است که به دنبال بلع محلول باریم انجام میشود. این روش تصویربرداری سابقا بیشتر انجام میشد و امروزه روشهای دیگری جایگزین آن شدهاند.
سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
در این دو روش یک دوربین کوچک از طریق یک لولهی منعطف وارد دستگاه گوارش میشود. این لوله از طریق سوراخ معقدی وارد میشود و به پزشک شما اجازه میدهد تا فیستول، زخم، شکاف و سایر ناهنجاریها را مشاهده کند. کولونوسکوپی کل طول کولون یا رودهی بزرگ را بررسی میکند اما طی سیگموئیدوسکوپی تنها بخش انتهایی دستگاه گوارش به نام سیگموئید بررسی میشود.
طی این دو روش ممکن است نمونههای کوچکی از دیوارهی روده برداشته شود که به آن بیوپسی میگویند. نمونهی بیوپسی جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده میشود که میتواند به تشخیص IBD کمک کند.
کپسول اندوسکوپی
این روش برای بررسی رودهی باریک که به مراتب سختتر از رودهی بزرگ است، انجام میشود. طی این روش یک کپسول محتوی دوربین کوچکی را میبلعید. دوربین وارد روده شده و از آنجا تصویر برداری میکند و یک بار که کپسول را دفع کنید، تصاویر از طریق کامپیوتر قابل مشاهده اند.
با این حال این تست تنها زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که سایر روشها نتوانند علت بیماری را پیدا کنند.
عکس ساده یا اشعهی X
عکس ساده در موارد اورژانسی مثلا شک به پارگی روده استفاده میشود.
سی تی اسکن و MRI
سی تی اسکن از اشعهی ایکس استفاده میکند و میتواند جزئیات به مراتب بیشتری از رودهی باریک در اختیار پزشک قرار دهد. همچنین میتواند به تشخیص عوارض ناشی از IBD کمک کند.
MRI از امواج مغناطیسی استفاده میکند و به مراتب کمخطرتر از تصاویر سی تی اسکن است. این روش تصاویر خوبی از بافت نرم ارائه میدهد.
از این دو روش معمولا برای تشخیص این که چقدر از رودهها با IBD درگیر هستند، استفاده میشود.
اندوسکوپی
اگر علائمی از قبیل حالت تهوع و یا استفراغ داشته باشید، پزشک ممکن است از این روش برای بررسی سیستم گوارشی فوقانی شامل مری، معده و دوازدهه استفاده کند. طی این روش دوربین کوچکی متصل به یک لولهی منعطف از راه دهان وارد سیستم گوارشی میشود. از هر ده نفر از مبتلایان به کرون، یک نفر ممکن است دچار عوارضی نظیر زخم معده و یا دوازدهه شود.
بیماری التهابی روده یا IBD چگونه درمان میشود؟
رژیم غذایی و سبک زندگی
با این که هیچ رژیم غذایی برای پیشگیری و یا درمان IBD توصیه نشده است، با این حال برخی تغییرات در رژیم غذایی میتواند به بهبود علائم کمک کند. بهتر است با پزشکتان درباره اینکه چه رژیم غذایی برایتان مناسبتتر است صحبت کنید. براساس سیر بیماری و یا علائمتان شاید بهتر باشد از رژیمی استفاده کنید که فیبر کمتری داشته باشد. همچنین مصرف وعدههای غذایی منظم و کوچک میتواند بهتر باشد. بطور معمول نیازی نیست که از مصرف مواد غذایی خاصی پرهیز کنید، مگر اینکه علائمتان را بدتر کند.
نوشیدن آب میتواند آب از دست رفتهی بدنتان را جبران کند. ورزش و ترک سیگار هم میتواند به بهبود علائمتان کمک کند.
داروها
داروهای ضدالتهاب قدم اول درمان IBD هستند. این داروها التهاب سیستم گوارشی را کاهش میدهند. با این حال عوارض جانبی بسیار زیادی دارند.
داروهای ضدالتهابی که برای درمان IBD استفاده میشوند عموما شامل سولفاسالازین، مزالازین و کورتیکواستروئیدهاست. در قدم اول پزشک از کورتیکواستروئیدها استفاده میکند. اینها داروهایی هستند که به سرعت میتوانند التهاب را خاموش کنند و علائم را کاهش دهند. با این حال به دلیل عوارضی که دارند، پزشکان از تجویز آنها برای درازمدت خودداری میکنند.
در قدم بعدی و برای درمان درازمدت پزشکان از سرکوبکنندههای سیستم ایمنی استفاده میکنند. با این حال این داروها انتخاب مناسبی برای فاز حاد بیماری نیستند، چون ممکن است 2 تا 3 ماه زمان ببرد تا اثر خودشان را نشان دهند. آزاتیوپرین و متوتروکسات دو داروی رایج این گروه هستند. داروهای سرکوبکنندهی سیستم ایمنی یا ایمونوساپرسیوها از حملهی سیستم ایمنی بدن به سیستم گوارشی جلوگیری کرده و میتوانند علائم را بهبود دهند. این داروها مولکول TNF را بلاک میکنند. TNF ماده ای است که در بدن میتواند باعث بروز التهاب شود. در افراد سالم مقادیر اضافی TNF بطور طبیعی بلاک میشود اما در افراد مبتلا به IBD این مقادیر اضافی میتواند منجر به التهاب شود.
درصورتی که فرد به درمان پاسخ ندهد، در قدم بعدی پزشک ممکن است سراغ خط بعدی درمان برود که به آن داروهای بیولوژیک میگویند. این گروه از داروها از راه متفاوتی میتوانند التهاب را کاهش دهند. ریتوکسیماب یکی از داروهای رایج این گروه است.
ممکن است استفاده از آنتیبیوتیکها هم برای کاهش برخی علائم ضروری باشد. براساس علائم ممکن است پزشک برای شما داروی ضداسهال تجویز کند.
مکملها
استفاده از برخی مکملها از قبیل ویتامینها و یا مواد معدنی میتوانند به کاهش علائم کمک کنند. برای مثال مصرف آهن میتواند به بهبود کم خونی فقر آهن کمک کند. درصورتی که میخواهید از مکمل خاصی استفاده کنید، حتما با پزشکتان مشورت کنید.
جراحی
دربرخی شرایط خاص ممکن است لازم باشد جراحی کنید:
-برطرف کردن فیستول
-برداشتن قسمتی از روده برای بهبود علائم کرون
-برداشتن کل روده برای درمان موارد شدید بیماری کولیت اولسر
از آنجایی که افراد مبتلا به IBS، بیشتر از جامعهی نرمال درمعرض ابتلا به سرطان هستند، کولونوسکوپیهای روتین باید انجام دهند.
چطور از بروز IBD پیشگیری کنیم؟
مسائل ژنتیکی قابل تغییر نیستند؛ با این حال راههایی هستند که میتوانید احتمال بروز بیماری را کاهش دهید:
-مصرف موادغذایی سالم
-ترک سیگار
-انجام منظم ورزش
اگرچه IBD بیماریایست که از برخی جهات میتواند برایتان آزاردهنده باشد، اما راههای بسیاری وجود دارد که بتوانید آن را مدیریت کنید و یک زندگی معمول را تجربه کنید.
شما میتوانید از طریق سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصصین گوارش ما نوبت بگیرید.